Jak wybrać właściwą żarówkę?

Jak wybrać właściwą żarówkę?

Każde gospodarstwo domowe zużywa w ciągu roku duże ilości energii elektrycznej. Często jednak osoby je zamieszkujące nie myślą o tym, ile energii mogłyby zaoszczędzić. Weźmy na przykład pod uwagę używane w gospodarstwie domowym żarówki czy inne źródła światła. Żyrandole, lampy, lampki itd. Na przykład w czeskich gospodarstwach domowych znajduje się średnio 18 źródeł światła (w większości są to żarówki czy lampy fluorescencyjne). Jeśli się temu bliżej przyjrzymy, stwierdzimy, że rocznie możemy zaoszczędzić nawet setki złotych. Żarówki to skomplikowana kwestia, dlatego chętnie Państwu poradzimy, na co zwrócić uwagę przy ich wyborze.

Na rynku są dostępne różne rodzaje żarówek i przy tak szerokim wyborze konsument dość szybko się gubi. Jakie są różnice między podstawowymi typami żarówek i do jakich zastosowań nadają się poszczególne typy?

Technologia żarówki halogenowej eco wypełnionej ksenonem lub kryptonem umożliwia osiągnięcie wydajności energetycznej wyższej w porównaniu z tradycyjnymi żarówkami o 25–30 %, a niekiedy nawet o 50 %, przy takim samym natężeniu światła. Te żarówki są bardzo podobne do tradycyjnych żarówek. Sprzedawane są jako zamienniki tradycyjnych żarówek i zwykle należą do klasy energetycznej C lub B. W przeciwieństwie do tradycyjnych żarówek zawierających tradycyjny żarnik wolframowy żarówka halogenowa charakteryzuje się zintegrowaną konstrukcją i większą efektywnością. Żarówki halogenowe mają w porównaniu z tradycyjnymi żarówkami (1000 godz.) dłuższy okres trwałości wynoszący około 2000 godzin.

Najważniejszą zaletą jest zachowanie korzystnych cech tradycyjnej żarówki przy wyraźnie niższym zużyciu energii elektrycznej i dwukrotnie dłuższej trwałości (2000 godz.). Wadą jest jednak zużycie energii, mimo że utrzymuje się ono na poziomie około o 30 % niższym niż w tradycyjnej żarówce. Efektywność wynosi ok. 15 lm/W. Odpowiada to najwyżej klasie energetycznej C. Ze względu na wyższą efektywność wykorzystanie tego źródła światła jest znacznie szersze. Ten typ żarówki można polecić do zastosowania w pomieszczeniach, w których światło zapala się od czasu do czasu (piwnica, pomieszczenie techniczne itp.). Żarówki halogenowe są dobrym rozwiązaniem w przypadku wymagania, aby źródło światła można było całkowicie ściemnić. Z uwagi na wykonanie w całości ze szkła nadają się one także do dizajnowych opraw, na przykład kryształowych żyrandoli.

Unia Europejska w swoim rozporządzeniu stopniowo zakazuje wprowadzania do sprzedaży również tego rodzaju źródeł światła. W przypadku lamp kierunkowych (R50, R63, MR16 GU10) zakaz importu do EU obowiązuje już od 1.09.2016. W przypadku dookolnych żarówek halogenowych ostatnią możliwą datę importu ustanowiono na 1.09.2018.

Tradycyjne żarówki charakteryzują się wysoką jakością świecenia. Ich niedostatkiem jest natomiast wyjątkowo niska wydajność energetyczna. Tradycyjne żarówki powodują przemianę 92 % dostarczonej energii w ciepło, a jedynie 8 % w światło. Prąd elektryczny przepływa przez cienki żarnik wolframowy, który się nagrzewa do momentu, w którym zacznie emitować światło. Szklana bańska zapobiega przedostaniu się do żarnika tlenu. Kontakt z tlenem spowodowałby uszkodzenie żarnika w wyniku utlenienia. Tradycyjne żarówki emitują zwykle światło o barwie 2300–2900 K, czyli o typowej tzw. „ciepłej” barwie. Trwałość tradycyjnych żarówek określa się na 1000 godzin.

Najważniejsza zaletą jest ich niska cena. Natomiast wyraźną wadą jest wysokie zużycie energii elektrycznej i krótki okres trwałości (określany na 1000 godzin pracy, w praktyce jest on wyraźnie krótszy). Wyjątkowo niska efektywność ok. 7 lm/W (tj. emitowany strumień świetlny na 1 wat mocy). To źródło światła kwalifikuje się do klasy energetycznej G.

Biorąc pod uwagę wyżej podane parametry, tradycyjne żarówki powinno się stosować najwyżej w rzadko używanym oświetleniu przez krótki czas (rzędu minut). Przykładem mogą być obiekty lub pomieszczenia, w którym przebywamy naprawdę sporadycznie. Unia Europejska w swoim rozporządzeniu zakazuje wprowadzania do sprzedaży tego typu źródeł światła. Ten zakaz jest omijany przez stosowanie różnych kruczków prawnych – nigdy jednak dlatego, że tradycyjne żarówki są niezastąpione, czy dlatego, że jest to korzystne dla konsumenta. Jedynym powodem są korzyści ekonomiczne firm, które te kruczki wykorzystują.

Najbardziej znanym i najczęściej używanym uchwytem jest gwint E27 (duży gwint) i E14 (mały gwint). W różnych oprawach świetlnych i lampach możemy się spotkać z uchwytem G23, G4, G6,35, G9, GU10, GU5,3 itd. Przed zakupem żarówki należy się więc dowiedzieć, jaki uchwyt zawiera dana oprawa.

Strumień świetlny jest to podstawowa wielkość fizyczna wskazująca, ile światła emituje źródło światła we wszystkich kierunkach. Jednostką strumienia świetlnego jest lumen (symbol lm). W przypadku tradycyjnych żarówek byliśmy przyzwyczajeni do używania watów.

Celem producentów źródeł światła jest osiągnięcie wymaganego strumienia świetlnego przy minimalnym zużyciu energii. Dlatego nowym kluczowym parametrem są właśnie lumeny. Przy zakupie żarówki LED z reguły możemy sprawdzić na opakowaniu, jakiej mocy w watach odpowiada w przybliżeniu żarówka LED w porównaniu z tradycyjną żarówką.

Temperatura barwowa wskazuje, jaki odcień ma emitowane światło. Spektrum światła (od barwy żółtej po białą) znajduje obiektywne odzwierciedlenie na skali temperatury barwowej wyrażonej w kelwinach (K). Temperatura barwowa światła ma duży wpływ na estetykę wyglądu pomieszczenia oraz na samopoczucie osób w nim przebywających.

Zalecane zastosowanie:

2 000–2 200 K (vintage / extra warm white) – produkty dizajnerskie w stylu vintage, nadaje się do zastosowania jako element dizajnerski w pomieszczeniach przeznaczonych do odpoczynku i relaksu, stylowych kawiarniach i pomieszczeniach w stylu retro. Nie stosuje się jako ogólnego źródła światła.

2 700–3 000 K (ciepła biel, warm white) – nadaje się do zastosowania w pomieszczeniach służących odpoczynkowi i relaksowi, np. pokoju dziennym, sypialni, pokojach hotelowych, jadalni, kawiarni itp. Temperatura chromatyczności 2700 K odpowiada temperaturze tradycyjnej żarówki.

3 800–4 200 K (neutralna biel, neutral white) – nadaje się raczej do zastosowania w pomieszczeniach roboczych, technicznych i handlowych, np. biurach, sklepach, korytarzach, warsztatach, halach sportowych, centrach fitness, garażach czy nawet w kuchni. Często tej barwy używa się do oświetlania miejsc na zewnątrz, np. parkingów, podwórzy i innych różnego rodzaju przestrzeni publicznych.

5000–6500 K (zimna biel, cool white) – stosuje się ją alternatywnie zamiast barwy 4000 K, aczkolwiek znacznie rzadziej na terenie Europy Zachodniej i Środkowej. Ta barwa światła jest popularna w krajach na południu i południowym wschodzie Europy.

Większość żarówek pod względem kształtu przypomina tradycyjne żarówki.

A55 / A60 / A70 itp. to oznaczenia standardowej żarówki (A). Numer towarzyszący literze A określa średnicę żarówki w najszerszym miejscu.

Candle / C35 – oznacza żarówkę o kształcie świeczki

Mini Globe / B35 – oznacza żarówkę w kształcie małej bańki

R39 / R50 / R63 – oznacza żarówkę odbłyśnikową o średnicy 39 / 50 / 63 mm

MR16 – oznacza żarówkę odbłyśnikową z oprawką GU10 lub GU5,3

JC – oznacza żarówki z oprawkami G9 i G4

Trwałość źródeł światła to okres, w którym strumień świetlny zmniejsza się do określonego poziomu (definiowanego jako współczynnik zachowania strumienia świetlnego – równy zwykle 70–80 % pierwotnej wartości). Ten parametr jest niezwykle ważny w przypadku żarówek LED. W konwencjonalnych żarówkach czy żarówkach halogenowych nie odczuwa się wyraźnego zmniejszenia strumienia świetlnego wraz z upływem czasu. Natomiast w żarówkach LED z biegiem czasu strumień świetlny stopniowo się zmniejsza. Najprawdopodobniej żarówka LED będzie świecić także po upływie okresu trwałości, jednak z wyraźnie mniejszym natężeniem.

Zmniejszenie się strumienia świetlnego żarówki LED zależy przede wszystkich od temperatury otoczenia. W uproszczeniu można powiedzieć, że im wyższa temperatura otoczenia, tym bardziej zmniejsza się strumień świetlny z biegiem czasu. Okres trwałości żarówek jest w praktyce krótszy niż podany, właśnie ze względu na warunki, w których są one używane.

Tradycyjne żarówki i żarówki halogenowe można ściemniać bardzo często za pomocą ściemniaczy dowolnego rodzaju. W przypadku energooszczędnych lamp fluorescencyjnych i żarówek LED jest to bardziej złożone. Aby takie żarówki można było ściemniać, musi być do tego przystosowane źródło zasilania w żarówce. Informacje o opcji ściemniania są podane w parametrach produktu lub na opakowaniu wyrobu.

Uwaga: Do płynnego ściemniania, oprócz odpowiednich żarówek, potrzebny jest także ściemniacz, który się instaluje zamiast wyłącznika.

Wraz z pojawieniem się nowoczesnych żarówek LED na rynek trafiają także produkty wyposażone w opcję stopniowego ściemniania. Ściemniane jest wykonywane za pomocą tradycyjnego wyłącznika w następujący sposób:

- 1× naciśnięcie wyłącznika – żarówka świeci się ze 100 % mocą
- 2× naciśnięcie wyłącznika – żarówka świeci się z 50 % mocą
- 3× naciśnięcie wyłącznika – żarówka świeci się z 10 % mocą

Ściemnianie stopniowe umożliwia ustawienie mocy żarówki LED za pomocą dowolnego wyłącznika.